Μπάσταρδοι & Μπάσταρδες με Μνήμη

Θεσσαλονίκη των Κοινωνικών και Ταξικών Αγώνων

vs

Εθνικιστική-Ελληνική Θεσσαλονίκη

Η σημερινή πόλη είναι η προβολή των κοινωνικών και ταξικών ανταγωνισμών που έρχονται από το παρελθόν, διασχίζουν το παρόν και φέρνουν την επιθυμία για τις επερχόμενες  διαδηλώσεις, συγκρούσεις, εξεγέρσεις, επαναστάσεις στις καρδιές και στους βηματισμούς των σημερινών αγώνων. Έτσι λοιπόν, η μορφή της σημερινής πόλης αποτελεί από τη μια το έδαφος πάνω στο οποίο χαράσσεται η κινηματική μνήμη και από την άλλη αποτελεί το έδαφος πάνω στο οποίο οργανώνεται η καταστολή, η κοινωνική ενσωμάτωση και ο φετιχισμός του εμπορεύματος από κράτος και κεφάλαιο. Συνεπώς η πόλη είναι ο τόπος που ξεδιπλώνεται το ιστορικό νήμα της χειραφέτησης και ταυτόχρονα είναι ο τόπος που λαμβάνουν χώρα οι ποικίλες μορφές εξευγενισμού – αστικής ανανέωσης (gentrification-urban renewal), η επισφαλής & μαύρη εργασία, η ανεργία, η εκμετάλλευση των μεταναστών, η επίθεση στα σώματα και στην σεξουαλικότητα. Κατ’αυτόν τον τρόπο η πόλη είναι ο τόπος της μονιμότητας της πρωταρχικής συσσώρευσης αλλά και των κομμουνισμών της καθημερινότητας. Σήμερα στις μέρες της κρίσης η γονιμοποίηση κοινωνικών αγώνων, συντροφικών σχέσεων, δομών αλληλεγγύης και μικροκομμουνισμών έχουν ανάγκη στιβαρά θεμέλια ταξικής χειραφετητικής μνήμης, κυκλοφορίας της προλεταριακής εμπειρίας καθώς και φλογερές επαναστατικές πηγές έμπνευσης. Έτσι παραφράζοντας την θέση η οποία υποστηρίζει πως η εργατική τάξη συμβαίνει – δημιουργεί δηλαδή την συλλογική της εμπειρία και στόχους μέσα από τους αγώνες της  – θα λέγαμε πως και η κοινωνική-ταξική μνήμη συμβαίνει. Δεν αποτελεί αράδες σε βιβλία, συζητήσεις ακαδημαϊκών και κάθε λογής παραχαρακτών. Αντιθέτως αποτελεί την ζωντανή και κατατεθειμένη εμπειρία, την ίδια την ιστορικότητα της προλεταριακής δράσης και συνείδησης. Σκοπός μας λοιπόν δεν είναι να ανασκάψουμε ραφιναρισμένα πτώματα αλλά να δώσουμε τις απαντήσεις στους τωρινούς μας αγώνες και αγωνίες για μια επαναστατική-κομμουνιστική–ελευθεριακή διέξοδο από την καπιταλιστική βαρβαρότητα. Να οπλίσουμε την ταξική μνήμη μας ενάντια στον γενικευμένο παλιμπαιδισμό.

Με βάση το παραπάνω σκεπτικό το 2012 αποτελεί για το ελληνικό κράτος και τον Δήμο Θεσσαλονίκης έτος γιορτής για τα 100 χρόνια από την «απελευθέρωση» – κατάληψη της πόλης από τον ελληνικό στρατό. Ανεξάρτητα τελικά από τη διοργάνωση μικρών ή μεγάλων φιεστών και το επιβεβλημένο σαμποτάρισμά τους, κρίνουμε ότι θα ήταν αναγκαία η ανάπτυξη μιας ετήσιας καμπάνιας ανάδειξης των κοινωνικών και ταξικών αγώνων της πόλης τα τελευταία 100-120 χρόνια ενάντια στην εθνικιστική ρητορεία, στις μίζερες τοπικιστικές κλάψες για το αθηνοκεντρικό ελληνικό κράτος που μονίμως παραμελεί την φτωχομάνα Θεσσαλονίκη καθώς και ενάντια στην εμπορευματοποίηση του πολυπολιτισμικού παρελθόντος από την νέα εξευγενισμένη δημοτική αρχή και την αναδυόμενη δημιουργική τάξη των εναλλακτικών καλλιτεχνών–οι οποίοι σε καιρούς κρίσης ετοιμάζονται ως νέοι κονκισταδόροι να λεηλατήσουν την πόλη. Η καμπάνια προτείνουμε να ξεκινήσει την 1^η Ιανουαρίου 2012 με το τύπωμα μιας πρώτης επιθετικής προκλητικής αφίσας (του τύπου μπάσταρδοι με μνήμη) που να βάζει το στίγμα μας. Να ακολουθήσει η έκδοση μιας μπροσούρας με το περιεχόμενο της ανάλυσης καθώς και ένα ντοκιμαντέρ και να οργανωθούν μια σειρά από εκδηλώσεις, οι οποίες μπορούν να κορυφωθούν στο ενδεχόμενο «communismos 2» το Μάιο του 2012 στην επέτειο της εξέγερσης του 1936, οπότε μπορεί να οργανωθεί ένα εργοστάσιο χρόνου – ταξικής μνήμης στην Υφανέτ με installations-κατασκευές περιπλάνηση στην κινηματική ιστορία της πόλης, ένα ιδανικό background –παιχνίδι ανάμεσα στο παρόν το παρελθόν και το μέλλον- για τους συνέδρους του communismos 2.

Δυο λόγια για το αντικείμενο της ανάλυσης

Η ιστορική διαδρομή των κοινωνικών και ταξικών ανταγωνισμών στη Θεσσαλονίκη μπορεί να χωριστεί σε τρεις περιόδους:

Α περίοδος

Τέλη 18^ου αρχές 19^ου αιώνα έως Β Παγκόσμιος Πόλεμος.

Είναι η περίοδος που έχει ωριμάσει μετά την περίοδο του Τανζιμάτ (1839-1876) ο εξευρωπαϊσμός της Οθωμανικής Θεσσαλονίκης, η πόλη επεκτείνεται έξω από τον μεσαιωνικό της πυρήνα και αναδεικνύεται στο δεύτερο μεγαλύτερο πληθυσμιακό, οικονομικό, διοικητικό κέντρο^[1] των Βαλκανίων μετά την Istanbul. Η εγκατάσταση των πρώτων εργοστασίων (όπως της Υφανέτ) και η ανάδυση του βιομηχανικού προλεταριάτου θα φέρει ως αποτέλεσμα να ξεπηδήσουν ποικίλα κινήματα, αγώνες, εξεγέρσεις, συνομωσίες, δολοφονίες βασιλιάδων. Ενδεικτικά ορισμένα κινήματα και ομάδες ήταν το κίνημα των Νεότουρκων που ξεκίνησε με έντονα σοσιαλιστικές επιρροές μετεξελίχθηκε σε εθνικιστικό και με την δράση διάφορων άλλων ριζοσπαστικών ομάδων ανέτρεψε το 1908 τον σουλτάνο επιβάλλοντας στο Οθωμανικό κράτος σύνταγμα, το περιβάλλον στο οποίο έδρασαν οι Νεότουρκοι ήταν γεμάτο από αναρχικές ομάδες όπως οι Βαρκάρηδες, και διάφορες άλλες σοσιαλιστικές (Γκλαβίνωφ, Νεχαμά) και κομμουνιστικές ομάδες, οι περισσότερες παράνομες. Αμέσως μετά την επανάσταση των Νεότουρκων το 1908 ιδρύονται τα πρώτα σοσιαλιστικά εργατικά σωματεία με σημαντικότερη τη Φεντερασιόν (Μπεναρόγια) και σταδιακά το εργατικό κίνημα δημιουργεί το εργατικό κέντρο Θεσσαλονίκης ως τόπο συνάντησης και οργάνωσης των μαχητικών αγώνων. Επίσης είναι η εποχή που η πόλη βρίσκεται στο επίκεντρο πολιτικών εξελίξεων, αποτελεί το κέντρο επιχειρήσεων των δυο βαλκανικών πολέμων και στρατηγικό κόμβο στον Α’ παγκόσμιο πόλεμο. Στις αρχές του 20^ου αιώνα η διαλυμένη οθωμανική αυτοκρατορία διεκδικείται από Σέρβους, Βούλγαρους και Έλληνες με τη Θεσσαλονίκη να αποτελεί το πολυτιμότερο λάφυρο. Είναι χαρακτηριστικό ότι η πρόταση της Αυστρία και Γερμανίας ήταν η δημιουργία ενός διεθνοποιημένου κράτους στη Θεσσαλονίκη. Μετά την αποτυχημένη Ελληνική εκστρατεία στην Μικρά Ασία, 200.000 πρόσφυγες-φτηνό εργατικό δυναμικό εγκαθίστανται στην πόλη και χρησιμοποιούνται ως απεργοσπαστικός μηχανισμός απέναντι στο ήδη χειραφετημένο κυρίως εβραϊκής καταγωγής προλεταριάτο. Είναι η εποχή που ξεκινάει η εθνική ομογενοποίηση της πόλης ενάντια στο αναδυόμενο εργατικό κίνημα με τρεις κυρίως τρόπους: 1) πολεοδομική εκκαθάριση των λαβυρινθοειδών πρόσφορων για εξεγέρσεις γειτονιών με την πυρκαγιά του 1917, 2) εκδίωξη-εκτόπιση του μουσουλμανικού πληθυσμού (1/3 της πόλης) το 1922 και αντικατάστασή του από ορθόδοξους χριστιανούς πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, 3) σταδιακός περιορισμός τόσο της εμπορικής ισχύς των πλούσιων εβραίων όσο και των μαχητικών εβραίων προλεταρίων και έμμεση εκδίωξή τους στο Ισραήλ έως την τελική λύση-ολοκαύτωμα που έδωσαν οι Ναζί με τη σιωπηρή σύμφωνη γνώμη των ελλήνων. Παρ’ όλες τις διώξεις και την έντονη κρατική καταστολή στο μεσοπόλεμο το εργατικό κίνημα γιγαντώνεται, αναπτύσσονται ιδιαίτερα ριζοσπαστικές ομάδες όπως οι Αρχειομαρξιστές και θα φτάσει στο αποκορύφωμά του με την εξέγερση του 1936, η καταστολή της οποίας και η επακόλουθη πολιτική αστάθεια θα φέρουν στην εξουσία τη δικτατορία του Μεταξά. Αυτή την ριζοσπαστικά ανθηρή περίοδο εμφανίζονται οι πρώτες παρακρατικές δεξιές-πατριωτικές-αντικομμουνιστικές οργανώσεις (3Ε) καθώς και τα δίκτυα χαφιέδων που ενεργοποιήθηκαν κατά τις άστατες περιόδους ώστε να «απενεργοποιούνται» αγωνιστές σε εξορίες, κρατητήρια κτλ.

Β περίοδος

Εμφύλιος πόλεμος έως αρχές δεκαετίας ‘90.

Η πόλη μετά τον εμφύλιο πόλεμο εν μέσω του ψυχρού πολέμου μπαίνει σε γύψο (στρατιωτικό-πολιτισμικό-πολιτικό) για 5 δεκαετίες καθώς βρίσκεται στα ακριτικά σύνορα της νατοϊκής συμμαχίας και στην παραμεθόριο του καπιταλιστικού ελληνικού κράτους. Το καθεστώς εξαίρεσης γίνεται κανόνας για τη Θεσσαλονίκη. Η υποτιθέμενη κομμουνιστική απειλή από το βορά (Γιουγκοσλαβία-Βουλγαρία-Αλβανία-ανατολικό μπλοκ) και οι εθνικιστικές υστερίες για απειλές από την Τουρκία στα ανατολικά σε συνδυασμό με τη βίαιη προλεταριοποίηση του αγροτικού πληθυσμού τη συγκέντρωση και γιγάντωση της Αθήνας θα θέσουν την Θεσσαλονίκη σε θέση ιδεολογικού-πολιτικού-διοικητικού περιθωρίου και θα τη μετατρέψουν σε πόλη-εργαστήριο άσκησης βιοπολιτικού ελέγχου. Από κέντρο κοινωνικών ταξικών αγώνων και πολυπολιτισμικό σταυροδρόμι μετασχηματίζεται βίαια στο κέντρο εφαρμογής του στρατιωτικού σκέλους του σχεδίου Μάρσαλ (η πόλη περικυκλώνεται από στρατόπεδα και χαράσσεται η νέα παραλία ώστε να μπορούν να αποβιβάζονται τα νατοϊκά πλοία), το παρακράτος ζει βασιλικές στιγμές και ταυτόχρονα η πόλη μεταμορφώνεται σε ιδεολογικό εργαστήρι μετατροπής των μαχητικών προλετάριων και των προσφύγων σε εθνικιστικές πατριωτικές μηχανές αναπαραγωγής των σάπιων ιδανικών του έθνους και της θρησκείας. Την ίδια περίοδο το πανεπιστήμιο αρχίζει σταδιακά να μαζικοποιείται και να παίζει σημαντικό κοινωνικό και οικονομικό ρόλο στα δρώμενα της πόλης. Κατά την διάρκεια της χούντας πλήθος φοιτητικών οργανώσεων συμμετέχουν  στον αντιδικτατορικό αγώνα ακολουθώντας την αναγέννηση των εργατικών αγώνων της γενιάς του 114 αλλά και πολλών ιδεοληψιών της αριστεράς. Παράλληλα με την ανάπτυξη του φοιτητικού πληθυσμού συντελείται και η ανάπτυξη και εμπέδωση του μικροαστικού νεοκιτς. Από τα φεστιβάλ τραγουδιού μέχρι την εξάπλωση της φραπεδοκατανάλωσης στα όλο και αυξανόμενα καφέ,  το κέντρο της πόλης παίρνει σταδιακά το σημερινό του χαρακτήρα.

Στη Θεσσαλονίκη καθ’ όλη τη διάρκεια των τελευταίων 60 χρόνων συντελείται η εξής σχιζοφρενική συμπεριφορά: Όσο περισσότερο το ελληνικό κράτος παραμελεί σε υποδομές την πόλη τόσο περισσότερο οι κάτοικοί της μεταμορφώνονται σε ελληνορθόδοξα τέρατα ικανά να μισούν θανάσιμα τους κατοίκους των γειτονικών χωρών και ήταν σαν να ετοιμάζονται για την επερχόμενη κατασπάραξη των Βαλκανίων, την εκμετάλλευση των μεταναστών και τους βιασμούς μεταναστριών. Η περίοδος αυτή κορυφώνεται το 1992 με τα εμετικά κρατικοθρησκευτικά φασιστοσυλλαλητήρια για το μακεδονικό. Ωστόσο καθ’ όλη τη διάρκεια αυτών των δεκαετιών αρκετά ισχυρά κινηματικά ρήγματα λιγότερο ή περισσότερο πετυχημένα επιδίωξαν να ταρακουνήσουν τον εθνικιστικό πολτό και να βγάλουν την πόλη από την κατάψυξη του πατριωτισμού και κοινωνικού φασισμού. Η γενιά του 114, των Λαμπράκηδων (ο Γρηγόρης Λαμπράκης δολοφονήθηκε από παρακρατικούς στις 26 Μαΐου 1963 στη διασταύρωση Ερμού με Βενιζέλου) οι παράνομες ομάδες επι δικτατορίας, οι αυτόνομοι εργατικοί αγώνες της δεκαετίας του ‘70 και η ανάδυση των αυτόνομου αναρχικού χώρου και της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς στα τέλη του ‘70 αρχές ’80, των πρώτων γυναικείων ομάδων καθώς και των φοιτητικών κινημάτων είναι ορισμένα παραδείγματα.

Γ περίοδος

Αρχές ‘90 έως σήμερα

Η περίοδος μετά την πτώση του ανατολικού μπλοκ άνοιξε τις ορέξεις της ισχυρής Ελλάδας και του ελληνικού καπιταλισμού για λεηλασία και επέλαση στα Βαλκάνια. Η Θεσσαλονίκη αναβαθμίζεται και με πολιορκητικό κριό το μεγαλύτερο έργο υποδομής που έχτισε το ελληνικό κράτος στην πόλη και στις καρδιές των κατοίκων της, που δεν είναι άλλο από τον εκκολαπτόμενο για τουλάχιστον 4 δεκαετίες εθνικοπατριωτισμό, θα μετασχηματίσει την Θεσσαλονίκη σε προπύργιο της ελληνικής εκστρατείας στα Βαλκάνια. Ταυτόχρονα η έλευση τις τελευταίες δυο δεκαετίες πάνω από 150.000 μεταναστών από χώρες των Βαλκανίων και της πρώην ΕΣΣΔ, ο μετασχηματισμός των μικρομίζερων εθνικοπατριωτών σε αρχοντοχωριάτες των Βαλκανίων που βαυκαλίζονται με λαϊκίστικα λογύδρια περί Θεσσαλονίκης Βαρκελώνης-Ντουμπάι-Σιγκαπούρης των Βαλκανίων, καθώς και οι ποικίλες μικρές και μεγάλες κινηματικές στιγμές και δομές δοκιμάζουν τα όρια και τις δυνατότητες τους στον καιρό που όλοι κρίνονται.

Η κοινωνική-πολιτική ιστορία της πόλης αλλάζει. Ανάμεσα στις συμπληγάδες της ενσωμάτωσης και της περιθωριοποίησης, τα ριζοσπαστικά προτάγματα και οι αγώνες που τα εκφράζουν, βρήκαν τον τόπο τους σε αμυντικούς αγώνες, στην αντι-παγκοσμιοποίηση, σε κοινωνικά–πολιτικά εγχειρήματα όπως οι καταλήψεις, στην διεθνική αλληλεγγύη και στους αγώνες των μεταναστών, στο φοιτητικό κίνημα του 06-07 και στην γενιά που τα ήθελε όλα στην εξέγερση του Δεκέμβρη.

Στο παραπάνω πλαίσιο προτείνουμε να οργανωθεί η κίνηση «μπάσταρδοι & μπάσταρδες με μνήμη» με όσες και όσους ενδιαφέρονται να αναδείξουμε την κοινωνική-ταξική ιστορία της Θεσσαλονίκης απαραίτητο εφόδιο για τους επερχόμενους αγώνες.

συντροφικά café la rage